'Als leefstijlapothekers kijken we naar het bredere plaatje rond de patiënt'

PORTRET Preventie een plek geven binnen de apotheek, en met patiënten in gesprek gaan over leefstijl. In Nederland is het al een gekend begrip: de leefstijlapotheek. En ook in ons land begint het langzaam zijn weg te vinden binnen ons zorglandschap.

Sinds 2021 staat apotheek Swijzen in Noorderwijk lokaal bekend als een ‘leefstijlapotheek’. Iedereen die vragen heeft over preventie en leefstijlaanpassingen kan er terecht voor persoonlijk advies. Zaakvoerder apr. Lieve Swyzen licht toe: “Als leefstijlapothekers kijken we naar het bredere plaatje rond de patiënt. Naast onze gebruikelijke taken rond medicatie, richten we ons ook op de verbetering van de gezondheid door middel van leefstijlinterventies. Zo kunnen we patiënten praktische handvatten aanreiken om zo hun behandeling te ondersteunen of te versnellen. Het doel van de leefstijlapotheek is om preventie te bevorderen en mensen te helpen gezonder te leven.”

En dat patiënten waarde hechten aan het concept wordt door collega apr. Margaux Peeters volmondig beaamd. Hoewel het volgens Margaux voor sommige patiënten aanvankelijk nog wat ongewoon was om dit soort zaken aan de balie te bespreken, lijkt daar verandering in te komen. “We merken dat steeds meer mensen op eigen initiatief naar de apotheek komen voor advies. De feedback die we van hen ontvangen is ontzettend positief. Het laat zien dat mensen meer en meer gemotiveerd raken om zelf actie te ondernemen voor een gezonde levensstijl”, zegt de apotheker. “Het advies dat we geven is gestructureerd rondom zes pijlers, die samen de basis vormen voor een stabiele gezondheid. Namelijk: voeding, sport, slaap, darmflora, stress en energie. Het is hierbij onze rol om patiënten een onderbouwde basis aan informatie te geven, waarmee ze vervolgens zelfstandig aan de slag kunnen om hun gezondheid te ondersteunen.”

Margaux benadrukt daarbij dat het concept van de leefstijlapotheek niet bedoeld is als vervanging voor andere zorgverleners. “Het is uiteraard niet onze bedoeling om het werk van de huisarts, diëtist of psycholoog over te nemen. Wanneer we merken dat bepaalde zaken ingewikkelder liggen of dat er andere noden zijn, verwijzen we direct door naar de gespecialiseerde zorgverleners.”

Als apotheek onderscheiden

Het idee voor een leefstijlapotheek sluimerde al langer bij de apothekers in Noorderwijk. “We merkten dat veel patiënten bleven rondlopen met kleine, terugkerende klachten, zoals vermoeidheid, slaapproblemen en lichte pijntjes zonder dat daar echt een oplossing voor kwam. Tegelijk zagen we dat sinds corona meer mensen bewust bezig zijn met preventie en hun algemene gezondheid. Die twee evoluties samen waren voor ons een belangrijke aanleiding om te onderzoeken welke rol wij als apothekers op ons kunnen nemen om patiënten hierin optimaal te ondersteunen”, zegt Lieve.

“De leefstijlapotheek is voor ons daarnaast een extra mogelijkheid waarmee we ons kunnen onderscheiden van de steeds sterker opkomende online apotheek. Waar we vroeger vooral uitblonken in persoonlijke medicatiebegeleiding, zetten we nu ook in op leefstijlondersteuning en preventie. En dat slaat aan: patiënten komen specifiek voor advies terug naar de apotheek en geven aan hier profijt van te hebben. Tegelijk blijven we een laagdrempelige plek waar mensen eenvoudig terechtkunnen met al hun klassieke medicatievragen.”

'Waar we vroeger vooral uitblonken in persoonlijke medicatiebegeleiding, zetten we nu ook in op leefstijlondersteuning en preventie.'

Preventie

In haar nieuwste gezondheidsrapport hamert de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO), op het belang van preventie in de zorg. Hoewel ons land mooie cijfers kan voorleggen, scoort het net op dát onderdeel ondermaats. “De overheid wil sterker inzetten op preventie, en daar kan de apotheek echt het verschil maken”, merkt Margaux op. “Preventie is breder dan vaccinaties of rookstopprogramma’s. Ook het begeleiden van leefstijlaanpassingen hoort daarbij. Daar kunnen wij als apotheker een belangrijke ondersteunende rol opnemen.”

Lieve vult haar collega aan. “Wanneer iemand bijvoorbeeld start met een afslankproduct dat tegenwoordig meer en meer wordt voorgeschreven, zullen we de patiënt een aantal aanvullende vragen stellen. Hoe ziet hun gemiddelde dag eruit? Hebben ze een voedingsprogramma en wat doen ze aan sport en beweging? Dat zijn allemaal zaken waaromheen we informatie kunnen geven. Als de patiënt ervoor openstaat, bekijken we bijvoorbeeld samen hoe hun voedingspatroon kan worden verbeterd”, zegt Lieve. “Hetzelfde geldt voor slaapmedicatie. Dan stellen we enkele korte vragen over het avondritueel: zit iemand ’s avonds nog lang op de gsm, drinkt hij laat op de dag koffie? We wijzen ook op eenvoudige hulpmiddelen zoals ademhalingsoefeningen en het belang van beweging. Zo kunnen we op een praktische en haalbare manier gericht advies geven.”

Nederland

Terwijl het concept van de leefstijlapotheek in Nederland al stevig is ingeburgerd, bleef België lange tijd achter. Volgens Margaux begint daar nu verandering in te komen. “De afgelopen tijd hebben verschillende Vlaamse apothekers een opleiding in Nederland gevolgd. Dat heeft het thema verder in Vlaanderen verankerd en collega’s nieuwsgierig gemaakt. Binnenkort worden daarom ook in ons land de eerste opleidingen georganiseerd.”

Om collega-apothekers te ondersteunen, hebben Lieve en Margaux, samen met zeven andere collega's, in 2024 het platform Leefstijlapotheek België opgericht. “Geïnteresseerden kunnen ons volgen op Instagram of lid worden van onze WhatsApp-groep, waar we informatie uitwisselen en elkaar helpen bij het implementeren van leefstijladvies. Ondertussen hebben we al enkele webinars en ook al drie fysieke congressen georganiseerd om apothekers onder te dompelen in de wereld van leefstijlaanpassingen. Voor de toekomst bekijken we de mogelijkheid om nieuwe geactualiseerde sessies aan te bieden.”

Investeringen

Hoewel persoonlijk contact met patiënten voor elke apotheker belangrijk blijft, is het niet altijd eenvoudig om leefstijlgesprekken aan de balie te voeren, geeft Lieve toe. “Inderdaad, een gesprek of afhandeling met een patiënt duurt nu wel iets langer. En dat kan lastig zijn, omdat we advies en uitleg geven zonder dat daar onmiddellijk een financiële vergoeding tegenover staat of een product aan vasthangt. Tijd is sowieso een kostbaar goed, zeker gezien de huidige moeilijkheden om personeel te vinden. Voor sommigen is het dan ook een sprong in het diepe en een serieuze investering om hiermee te starten. Maar in onze apotheek zien we het juist als een investering in de toekomst, om de patiëntenbinding te versterken. Daarnaast moedigen we natuurlijk ook de politiek aan om het concept te omarmen en er een prestatiesysteem tegenover te zetten”, zegt Lieve.

Volgens haar collega Margaux is het is de bedoeling om bij patiënten kleine, haalbare veranderingen door te voeren, zodat ze geleidelijk een gewoonte worden. “Het is niet onze bedoeling om patiënten extra producten te laten aankopen, maar wel om een verdere band op te bouwen die zich in de toekomst uitbetaalt in meer bewustwording over de invloed van een gezonde levensstijl”, besluit de apotheker.

Meer info: leefstijlapotheek@gmail.com en 'Leefstijlapotheek' op Instagram.