Maand van de Preventie
Aandacht voor valpreventie
Tijdens deze Maand van de Preventie focuste het Vlaams Apothekersnetwerk (VAN) op ‘valpreventie’, met als centrale boodschap: “Ik neem mijn medicatiegebruik onder de loep.”
Filip Ceulemans
Vallen is één van de belangrijkste oorzaken van letsels en verminderde zelfredzaamheid bij ouderen. Elk jaar belanden duizenden 65-plussers na een val in het ziekenhuis. Wereldwijd valt elke seconde een 65-plusser. Elke elf seconden wordt een 65-plusser na een val opgenomen op de dienst spoedgevallen. Zowel fysiek, psychosociaal als financieel hebben valincidenten een grote impact.
Bij valincidenten speelt medicatiegebruik vaak een grote rol: hoe meer geneesmiddelen een oudere persoon inneemt, hoe groter het risico op vallen. De apotheker kan een belangrijke rol spelen in de begeleiding van ouderen bij veilig medicatiegebruik en het bespreken van mogelijke valrisico’s.
Slaap- en kalmeermiddelen
65-plussers die dagelijks vier of meer geneesmiddelen innemen, lopen een verhoogd risico op een valincident. Bepaalde types geneesmiddelen – zoals slaap- en kalmeermiddelen – verhogen het risico aanzienlijk. Apothekers hebben vaak contact met de patiënten en hebben vooral een overzicht over hun medicatie. Ze bevinden zich dus in een unieke positie om risicopatiënten tijdig op te sporen en hun medicatiegebruik bespreekbaar te maken. Begeleiding naar een veilig en efficiënt medicatiegebruik is één van de kerntaken van apothekers.
Omdat apothekers een rechtstreekse impact kunnen hebben op het valrisico besloot het Vlaams Apothekersnetwerk (VAN) om dit jaar valpreventie centraal te zetten in de Maand van de Preventie. De voorbije maand mei werden apothekers aangespoord om met patiënten in gesprek te gaan over dit thema. Niets sluit uit om ook in de toekomst patiënten aan te spreken wanneer de apotheker vreest dat er een reëel risico op valincidenten is.
65-plussers die dagelijks vier of meer geneesmiddelen innemen, lopen een verhoogd risico op een valincident.
Drie korte vragen
Het valrisico kan eenvoudig ingeschat worden aan de hand van drie korte vragen. “Ben je in het afgelopen jaar gevallen?”, luidt de eerste vraag. Is het antwoord ja, dan heeft de patiënt een verhoogd valrisico. De volgende stap is dan de fiche ‘Evaluatie medicatie als valrisicofactor’ te overlopen met de patiënt en hem aan te moedigen ervoor te spreken met de huisarts of een andere zorgverstrekker.
Luidt het antwoord op de eerste vraag neen, dan dringt zich een tweede vraag op: “Voel je je onstabiel als je staat of wandelt?” Is het antwoord ja, dan moeten dezelfde stappen worden gezet als bij een positief antwoord op de eerste vraag. Luidt het antwoord neen, dan moet een derde en laatste vraag worden gesteld: “Ben je bezorgd om te vallen?” Bij ja, volgen opnieuw dezelfde stappen als bij een positief antwoord op de eerste twee vragen. Zegt de patiënt neen, dan heeft hij een laag valrisico. De apotheker stimuleert hem wel best om dit op regelmatige basis opnieuw te (laten) evalueren.
De acties die de apotheker onderneemt tijdens de gesprekken, worden verwerkt via specifeke CNK-codes. Deze registratie maakt het mogelijk om de impact van de campagne in kaart te brengen en de rol van de apotheker in het bredere preventieverhaal te onderbouwen met data.
Preventiemaanden hebben impact
De ervaring van eerdere edities van de Maand van de Preventie toont alvast aan dat ze effect hebben. Tijdens de rookstopcampagne in 2021 bleek dat twee op drie patiënten na een gesprek met hun apotheker gemotiveerd waren om te stoppen. In 2022 leidde de editie rond huidkankerpreventie tot de sensibilisering van meer dan 800 patiënten over het risico van uv-stralen.
Voor de campagne van dit jaar werkte het VAN nauw samen met het Expertisecentrum Val- en fractuurpreventie Vlaanderen (EVV). Het EVV bundelt tien partners waaronder de vier Vlaamse universiteiten, Domus Medica, de Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie (BVGG), het Vlaams Instituut Gezond Leven en beroepsorganisaties van verpleegkundigen, ergotherapeuten en kinesitherapeuten.
Het EVV heeft als belangrijkste doelstelling het vergroten van het bewustzijn over de valproblematiek. Dat is nodig omdat zowel ouderen als zorgverstrekkers er vaak niet over praten omdat ze denken dat er toch niets aan te verhelpen is. In tweede instantie ondersteunt het EVV zorgverstrekkers door hen materiaal en methodieken aan te bieden waarmee ze aan de slag kunnen om het risico op valincidenten te verminderen. Het expertisecentrum doet dit door wetenschappelijke kennis te vertalen naar de dagelijkse praktijk voor iedereen die met ouderen werkt.