Onbevoegden mogen verpleegkunde uitoefenen
Een wet van 6 november 2020 staat volgens haar opschrift toe dat in het kader van de covid-19-pandemie verpleegkundige activiteiten worden uitgeoefend door personen die daartoe wettelijk niet bevoegd zijn.
Voor Herman Nys, em. professor medisch recht KU Leuven, zou men - afgaande op het opschrift van de nieuwe wet - kunnen denken dat men radicaal breekt met de wettelijke regels die de uitoefening van de verpleegkunde regelen.
Niet van beton
Toch moet een en ander in perspectief worden geplaatst. De Wet betreffende de Uitoefening van Gezondheids-zorgberoepen (WUG, het vroegere KB nr.78) stelt nergens de onwettige uitoefening van de verpleegkunde uitdrukkelijk strafbaar. Dit in tegenstelling tot wat het geval is voor de onwettige uitoefening van de geneeskunde of de artsenijbereidkunde. Wel bepaalt artikel 124, 1° van de WUG dat wie activiteiten van de verpleegkunde verricht zonder de wettelijke voorwaarden te vervullen, strafbaar is. Het resultaat is natuurlijk hetzelfde maar het valt wel op dat de straffen aanzienlijk minder streng zijn dan voor de onwettige uitoefening van de geneeskunde of de artsenijbereidkunde. Vanuit het oogpunt van gelijke behandeling kunnen daarbij vragen worden gesteld.
Belangrijker is dat diezelfde bepaling stelt dat zij niet van toepassing is op - onder meer - vroedvrouwen, kinesitherapeuten en paramedici wanneer zij verpleegkundige handelingen verrichten 'voor wat betreft de reglementaire uitoefening van hun beroep'. Toegegeven, dit is geen al te duidelijke bepaling. Er blijkt toch wel uit dat de 'beschotten' tussen verpleegkunde en andere WUG-beroepen ook voor de wet van 6 november 2020 niet van beton waren.
Opleiding
De WUG liet trouwens ook al voor die wet van 6 november toe dat wie (nog) geen WUG-beroep beoefent, toch verpleegkundige handelingen mag stellen. Zo mogen studenten in de geneeskunde, in de kinesitherapie en studenten in opleiding voor een paramedisch beroep verpleegkundige activiteiten verrichten in het kader van hun opleiding. Vanuit juridisch oogpunt is het wel belangrijk dat de beoefenaars van een ander WUG-beroep en de vermelde studenten wettelijk niet bevoegd zijn verpleegkundige activiteiten te verrichten. De WUG laat hen enkel toe die activiteiten te verrichten zonder strafbaar te zijn.
De wet van 6 november 2020 beoogt evenmin om niet-verpleegkundigen, of ze nu een ander WUG-beroep uitoefenen of niet, de wettelijke bevoegdheid te geven om verpleegkundige activiteiten te verrichten. In het opschrift van die wet is sprake van 'toe te staan' dat dergelijke activiteiten door onbevoegden worden verricht. In artikel 2 is op enkele plaatsen sprake van onbevoegden die daartoe 'gemachtigd' zijn. De onbevoegden zijn en blijven onbevoegd.
Artikel 2, 1° bepaalt uitdrukkelijk dat 'na uitputting van alle andere bestaande middelen om wettelijk bevoegde personen (lees: verpleegkundigen en zorgkundigen) te mobiliseren, de mobilisatie van niet-wettelijk bevoegde personen het laatste redmiddel is'. En artikel 2, 2° bepaalt dat 'de activiteiten prioritair worden toevertrouwd aan de personen wier opleiding het dichtst aansluit bij dat van verpleegkundige' rekening houdend met de behoeften aan verplegend personeel en de complexiteit van de te verstrekken verpleegkundige zorg.
De integrale tekst op https://www.artsenkrant.com/actueel/een-zeer-bijzondere-wet/article-opinion-50953.html
Medische handelingen door niet-artsen
Minstens tot 1 juli 2021 mogen sommige niet-artsen medische handelingen verrichten. Dat bepaalt de 'wet inzake verschillende sociale maatregelen inzake covid -19 pandemie' van 4 november 2020. Deze wet kan zes maand verlengd worden.
Het Staatsblad publiceerde de wet op 13 november en doodleuk nog een keertje op 17 november... Dat kan meteen voor serieuze discussies zorgen. De wet wordt immers onmiddellijk van kracht; wat is de startdatum? Hoofdstuk 6 daarin stelt dat een aantal "personen die wettig niet bevoegd zijn om de geneeskunde uit te oefenen" toch geneeskundige handelingen mogen uitvoeren. Dit kadert uiteraard in de strijd tegen de covid-19-pandemie en het gaat over SARS-CoV-2 tests. De nieuwe wet geldt voor bloed- en staalafnames en voor collectie van secreties en excreties in het kader van mogelijke covid-19-besmettingen. De afname en collectie mag door deze personen worden "voorbereid, uitgevoerd, behandeld, opgeslagen en doorgestuurd".
Onder toezicht van een arts of een verpleegkundige mogen masterstudenten geneeskunde, laatstejaarsstudenten verpleegkunde en laatstejaarsstudenten in de medische laboratoriumtechnologie hoger genoemde medische handelingen uitvoeren. Dat geldt ook voor een aantal gezondheidsberoepen - tenminste als een arts de handelingen delegeerde. Concreet gaat het dan over vroedvrouwen die hun diploma behaalden na 1 oktober 2018, tandartsen, apothekers, logopedisten, hulpverleners-ambulanciers met minstens twee jaar ervaring en mondhygiënisten.
In ieder geval dient een arts hen op te leiden over "aspecten die verband houden met de procedures voor het uitvoeren van de medische handeling, de behandeling en de opslag van de genomen staalafnames en collecties, evenals de procedures voor de bescherming van het personeel en de begeleiding van de patiënt".